Buitengewoon spelen met loose parts in MPI Sterrebos
Bij MPI Sterrenbos in Roeselare startte STEM-leerkracht Ilse Vanryckegem met loose parts play op de speelplaatsen. Ze gebruikt een praktisch systeem van blauwe tonnen en zorgt zo op vier speelplekken in een school met veel verschillende kinderen voor heel wat extra speelwaarde. Ilse vertelt hoe het begon, hoe het loopt en waar ze nog van droomt.
“Ik ben Ilse Vanryckegem. Ik geef in alle klassen van MPI Sterrebos in Roeselare STEM-lessen. Op twee weken tijd kom ik zo in elke klas, met kinderen met ASS, mentale beperking of gedrags- en emotionele stoornissen. Daarnaast ben ik mama van vier tienerkinderen die altijd veel buiten gespeeld hebben.”
Hoe het begon
"In corona-tijd ging ik op zoek naar manieren om buiten les te geven. Via outdoor education kwam ik zo al snel bij loose parts play terecht. Ik volgde in het voorjaar van 2022 een studiedag via MOS Oost-Vlaanderen, waar Speelmakers een hele dag alles over loose parts play vertelden. In de laatste sessie ging het daar over opbergen en opruimen en zag ik een foto van blauwe tonnen met materiaal erin. Daar heb ik de klik gemaakt: ik herkende de tonnen van toen ik er zelf als kind mee speelde en nu zag ik er de ideale oplossing in om een mobiel loose part systeem op te starten.
“Toen begon ik te verzamelen. Eerst de tonnen zelf en dan allerlei ander materiaal. Alles verzamelde ik gratis, ik heb nooit iets aangekocht. Elektriciteitskabels, oude potten en pannen, plastiek flessen en potjes, bierbakken, autosturen bij een autoafbraak gaan vragen. Ik ontdekte ook grote zakken van tuinschors als speelmateriaal, die vinden kinderen fantastisch, ze kruipen daar met veel tegelijk in en gaan dan van de berg.”
Ons speelsysteem
Intussen hebben we zo’n 20 tonnen staan waar de kinderen uit kunnen kiezen. Op elke blauwe ton past een deksel, die kunnen dus toe bij regen. Dat is vooral zo bij kleine materialen (toetsenborden, houtblokken, …) handig, die dekken we zoveel mogelijk af. Voor andere materialen is het net leuk als het nat is. Als er bijvoorbeeld bij regenbuizen water in komt, vinden kinderen dat interessant op zich. De kinderen mogen altijd met de tonnen spelen, maar de regel is dat de leerkracht van toezicht beslist hoeveel tonnen er open zijn.
Die tonnen staan in periodes op de verschillende speelplaatsen van de school. In de winterperiode staan ze meestal onder een afdak, bij beter weer ook wel gewoon langs een muur of op de grote speelweide. Om de zoveel weken schuift het materiaal door, omdat ik nog niet genoeg materiaal heb om de vier speelplaatsen en de speelweide te bedienen. Dat is een hele organisatie om dat te verplaatsen en door te schuiven, maar we doen het wel. De kinderen vragen ‘wanneer mogen wij?’ en kijken er echt naar uit. We hebben ook een internaat, ook die kinderen spelen vaak ’s avonds nog met de materialen. Doordat de tonnen doorschuiven, worden de loose parts gebruikt door 300 leerlingen op 3 speelplaatsen en een speelweide.
Opruimen
"Het is heel simpel: op het einde van de week wordt alles opgeruimd. Tussendoor mogen de kampen en de sjorpalen blijven liggen en ruimen we enkel de kleinere materialen op.. We breken geen kampen af, enkel op vrijdag. Daarna kan je met een nieuw groepje een nieuw kamp maken vanaf de maandag. Het zou zonde zijn om elke dag af te brengen, dan kunnen ze niets opbouwen. Het opruimen gaat vlot door het systeem met de tonnen, aan elke ton hangt een foto met wat er in zit. Af en toe haal ik dan wel eens met een aantal kinderen alles uit en sorteren we alles terug op de juiste plaats. Ze mogen dan mee op de foto als 'opruimer van de week' en ze vinden dat dan ook wel leuk.”
(Buiten)gewoon spelen
“Kinderen die in het buitengewoon onderwijs zitten hebben vaak moeite met het invullen van hun vrije tijd. Als je niets aanbiedt, dan gaan ze zich vervelen, gaan ze beginnen vechten, raken die frustratieemmertjes helemaal vol. Als die tonnen met loose parts er staan, lopen ze ernaar toe en beginnen ze te spelen. En voor je het weet is de speeltijd voorbij en hebben ze niet beseft dat ze ‘moeten’ spelen.
Het samen spelen gebeurt ook veel meer, zonder dat het moet of zonder dat je het benoemt. Kinderen die anders nooit samen spelen of bij elkaar zouden matchen zie ik compromissen sluiten over materiaal. Er is veel minder ruzie dan zonder de loose parts. Samen spelen, samen zijn, samen opruimen, samen proberen, samen testen… dat is de grote meerwaarde. Een maand geleden was het keihard aan het regenen en waren ze met vier kinderen met een plastiek bidon het water op te vangen, dat is zalig om ze zo bezig te zien.
IS LOOSE PARTS PLAY FIJN EN WAARDEVOL
Kinderen met ASS spelen er supergraag mee. In het begin hadden ze wat ondersteuning en begeleiding nodig, maar intussen is het een gewoonte. Deze kinderen hebben vaak van alles in hun hoofd en hebben hun eigen beeld van wat iets is en kan worden, ze zijn heel creatief. Bijvoorbeeld: een huis heeft een dak en vier muren, dus is een grote zak van een kubieke meter die op z’n kop staat een huis. Met loose parts kan dat.
Kinderen met een mentale beperking, de wat zwakkere kinderen, doen dat supergraag omdat er dan invulling is voor hen. Voetbal of spelen in het bos blijft vaag, maar ‘een kamp bouwen met grote zakken en doeken’ is concreter.
Het moeilijkste blijven de type 3 kinderen, de kinderen met een grote rugzak. Bij de kleinsten gaat dat beter, de groteren vinden soms dat ze te oud zijn daarvoor. Bij hen duurt het altijd even voor ze de draad oppikken. Die willen eigenlijk alleen maar voetballen. Soms zou ik graag voetbal gewoon eens afschaffen, want daar komen veel frustraties uit voor. Als er geen voetbal is, dan gaan ze wel naar die tonnen omdat ze niets anders hebben. En dan zie je wel mooi spel ontstaan.
Het is zoals bij risicovol spelen: kinderen die er zelf niet klaar voor zijn, gaan zelf niet van iets hoog springen. Dat is met loose parts ook zo: als ze zich er zelf niet comfortabel bij voelen gaan ze dat niet doen. Niet iedereen speelt ermee maar dat hoeft ook niet. Soms pakken ze gewoon een toetsenbord en zitten ze een hele middag te typen op het toetsenbord. Anderen maken een heel restaurant, een heel hotel… en nodigen je dan uit om mee te doen.
Vaak horen kinderen van onze doelgroep dat ze iets niet kunnen. Het gaat over geloven in kinderen. Vraag jezelf eens af: Geef je ze wel de mogelijkheid om samen te spelen, om ruzie te maken of om te voelen dat het niet klikt? Of zeg jij als ouder of als volwassene ‘je gaat dat nooit kunnen’? Ik toon soms foto’s aan ouders en dan zijn ze verbaasd wat hun kind allemaal kan."
Aan de kar trekken
“Ik ben op school de enige die dit bedenkt en organiseert. Ik ben blij dat ik het doe, maar tegelijk is het ook echt ook veel werk dat ik vaak alleen doe. Bijvoorbeeld: Ik ben fan van binnenbanden van fietsen. Ideaal verbindingsmateriaal, je kan het altijd opnieuw gebruiken. De ventielen snij ik eruit, omdat het veiliger is. Soms krijg ik dan 100 fietsbanden binnen en ben ik in het weekend of op woensdagnamiddag bezig. Daar staan mijn collega’s vaak niet bij stil. Ik vraag wel hulp, en er zijn ook al wat mensen die mee materiaal verzamelen of eerst langs mij komen voor ze naar het containerpark iets wegbrengen.
Ook qua afspraken is het niet evident, als het bijvoorbeeld over opruimen gaat. Sommige collega’s ondersteunen dat niet zo goed, waardoor het een rommeltje wordt. Dat is niet altijd leuk, dan zit alles door elkaar. Het ligt ook niet in mijn aard om te zeggen ‘speel er dan niet mee’. Ik probeer iedere keer weer door te zetten.
Het is tegen de stroom in zwemmen qua visie en het vergt ook bij anderen een verandering. Bijvoorbeeld bij het toezicht houden, bij spelen met loose parts is het ook actief betrokken zijn en spelen ondersteunen. Dat kan ik kan dat wel doen als ik er sta, maar ik krijg mijn collega’s niet altijd mee om dat ook meer te doen. Dat is jammer, want de kinderen vinden het zo fijn. Als we ze ondersteunen om met het materiaal spelen, is er veel minder ruzie en conflict.
Spelen wordt op school vaak als ‘minderwaardig’ gezien ten opzichte van leerplannen. Als ik bij mooi weer met de kinderen ga buiten spelen met loose parts, dan wordt het gezien als ‘bij juf Ilse zijn ze weer aan het spelen’. Terwijl het zoveel meer is dan ‘zomaar wat spelen’: ik ze kinderen oplossingen bedenken, experimenteren, samenwerken.. Het is jammer dat mijn collega’s die meerwaarde niet altijd zien.
Het is normaal dat veranderen traag en stap voor stap gaat, met een team van 60-70 personeelsleden. Soms beeld ik me in dat we een kleine school zijn met een tiental leerkrachten, en dan zou het makkelijker gaan. Ik hoop dat het geleidelijk aan toch verspreid raakt, ik geef niet op."
Mijn droom?
“Ik zie het al voor me op verschillende manieren. Materiaal verzamelen zou veel makkelijker zijn als we achteraan op de parking een verzamelplek te maken waar mensen waardevolle materialen kunnen brengen. Dan hoef ik veel minder rond te rijden in mijn vrije tijd.
Ik zou het graag op een opendeurdag eens aan de ouders tonen, zodat ze zien wat er gebeurt als kinderen met loose parts kunnen en mogen spelen. Want doordat we bijzonder onderwijs zijn, komen weinig ouders op de school zelf. In het schoolreglement zou ik graag één zinnetje toevoegen: ‘kinderen kunnen na de schooldag vuil naar huis komen, wees niet bezorgd, het is omdat ze dingen geleerd hebben’. Maar dat is voorlopig nog niet gelukt.
Een pedagogische studiedag rond de kracht van spelen kan misschien helpen om mijn collega’s stilaan mee te krijgen in deze hele verandering. Zo zien ze misschien dat het veel meer is dan ‘maar wat spelen met losse materialen’”
SPELEN MET LOOSE PARTS
ECHT IN TE BEDDEN IN DE WERKING VAN DE SCHOOL.
Er is vooral nog werk aan de volwassenen... Voor de kinderen is het al lang duidelijk dat spelen met loose parts heel fijn is!
En dat is de belangrijkste reden waarom ik dit in gang heb gezet en aan de kar blijf trekken."
Wil je zelf ook loose parts play een vaste plaats geven op jouw school, kinderopvang of andere speelplek?
Heb je dit al gelezen?
Bij MPI Sterrenbos in Roeselare startte STEM-leerkracht Ilse Vanryckegem met loose parts play op de speelplaatsen. Ze gebruikt een praktisch systeem van blauwe tonnen en zorgt zo op vier speelplekken in een school met veel verschillende kinderen voor heel wat extra speelwaarde. Ilse vertelt hoe het begon, hoe het loopt en waar ze nog van droomt.
“Ik ben Ilse Vanryckegem. Ik geef in alle klassen van MPI Sterrebos in Roeselare STEM-lessen. Op twee weken tijd kom ik zo in elke klas, met kinderen met ASS, mentale beperking of gedrags- en emotionele stoornissen. Daarnaast ben ik mama van vier tienerkinderen die altijd veel buiten gespeeld hebben.”
Hoe het begon
"In corona-tijd ging ik op zoek naar manieren om buiten les te geven. Via outdoor education kwam ik zo al snel bij loose parts play terecht. Ik volgde in het voorjaar van 2022 een studiedag via MOS Oost-Vlaanderen, waar Speelmakers een hele dag alles over loose parts play vertelden. In de laatste sessie ging het daar over opbergen en opruimen en zag ik een foto van blauwe tonnen met materiaal erin. Daar heb ik de klik gemaakt: ik herkende de tonnen van toen ik er zelf als kind mee speelde en nu zag ik er de ideale oplossing in om een mobiel loose part systeem op te starten.
“Toen begon ik te verzamelen. Eerst de tonnen zelf en dan allerlei ander materiaal. Alles verzamelde ik gratis, ik heb nooit iets aangekocht. Elektriciteitskabels, oude potten en pannen, plastiek flessen en potjes, bierbakken, autosturen bij een autoafbraak gaan vragen. Ik ontdekte ook grote zakken van tuinschors als speelmateriaal, die vinden kinderen fantastisch, ze kruipen daar met veel tegelijk in en gaan dan van de berg.”
Ons speelsysteem
Intussen hebben we zo’n 20 tonnen staan waar de kinderen uit kunnen kiezen. Op elke blauwe ton past een deksel, die kunnen dus toe bij regen. Dat is vooral zo bij kleine materialen (toetsenborden, houtblokken, …) handig, die dekken we zoveel mogelijk af. Voor andere materialen is het net leuk als het nat is. Als er bijvoorbeeld bij regenbuizen water in komt, vinden kinderen dat interessant op zich. De kinderen mogen altijd met de tonnen spelen, maar de regel is dat de leerkracht van toezicht beslist hoeveel tonnen er open zijn.
Die tonnen staan in periodes op de verschillende speelplaatsen van de school. In de winterperiode staan ze meestal onder een afdak, bij beter weer ook wel gewoon langs een muur of op de grote speelweide. Om de zoveel weken schuift het materiaal door, omdat ik nog niet genoeg materiaal heb om de vier speelplaatsen en de speelweide te bedienen. Dat is een hele organisatie om dat te verplaatsen en door te schuiven, maar we doen het wel. De kinderen vragen ‘wanneer mogen wij?’ en kijken er echt naar uit. We hebben ook een internaat, ook die kinderen spelen vaak ’s avonds nog met de materialen. Doordat de tonnen doorschuiven, worden de loose parts gebruikt door 300 leerlingen op 3 speelplaatsen en een speelweide.
Opruimen
"Het is heel simpel: op het einde van de week wordt alles opgeruimd. Tussendoor mogen de kampen en de sjorpalen blijven liggen en ruimen we enkel de kleinere materialen op.. We breken geen kampen af, enkel op vrijdag. Daarna kan je met een nieuw groepje een nieuw kamp maken vanaf de maandag. Het zou zonde zijn om elke dag af te brengen, dan kunnen ze niets opbouwen. Het opruimen gaat vlot door het systeem met de tonnen, aan elke ton hangt een foto met wat er in zit. Af en toe haal ik dan wel eens met een aantal kinderen alles uit en sorteren we alles terug op de juiste plaats. Ze mogen dan mee op de foto als 'opruimer van de week' en ze vinden dat dan ook wel leuk.”
(Buiten)gewoon spelen
“Kinderen die in het buitengewoon onderwijs zitten hebben vaak moeite met het invullen van hun vrije tijd. Als je niets aanbiedt, dan gaan ze zich vervelen, gaan ze beginnen vechten, raken die frustratieemmertjes helemaal vol. Als die tonnen met loose parts er staan, lopen ze ernaar toe en beginnen ze te spelen. En voor je het weet is de speeltijd voorbij en hebben ze niet beseft dat ze ‘moeten’ spelen.
Het samen spelen gebeurt ook veel meer, zonder dat het moet of zonder dat je het benoemt. Kinderen die anders nooit samen spelen of bij elkaar zouden matchen zie ik compromissen sluiten over materiaal. Er is veel minder ruzie dan zonder de loose parts. Samen spelen, samen zijn, samen opruimen, samen proberen, samen testen… dat is de grote meerwaarde. Een maand geleden was het keihard aan het regenen en waren ze met vier kinderen met een plastiek bidon het water op te vangen, dat is zalig om ze zo bezig te zien.
IS LOOSE PARTS PLAY FIJN EN WAARDEVOL
Kinderen met ASS spelen er supergraag mee. In het begin hadden ze wat ondersteuning en begeleiding nodig, maar intussen is het een gewoonte. Deze kinderen hebben vaak van alles in hun hoofd en hebben hun eigen beeld van wat iets is en kan worden, ze zijn heel creatief. Bijvoorbeeld: een huis heeft een dak en vier muren, dus is een grote zak van een kubieke meter die op z’n kop staat een huis. Met loose parts kan dat.
Kinderen met een mentale beperking, de wat zwakkere kinderen, doen dat supergraag omdat er dan invulling is voor hen. Voetbal of spelen in het bos blijft vaag, maar ‘een kamp bouwen met grote zakken en doeken’ is concreter.
Het moeilijkste blijven de type 3 kinderen, de kinderen met een grote rugzak. Bij de kleinsten gaat dat beter, de groteren vinden soms dat ze te oud zijn daarvoor. Bij hen duurt het altijd even voor ze de draad oppikken. Die willen eigenlijk alleen maar voetballen. Soms zou ik graag voetbal gewoon eens afschaffen, want daar komen veel frustraties uit voor. Als er geen voetbal is, dan gaan ze wel naar die tonnen omdat ze niets anders hebben. En dan zie je wel mooi spel ontstaan.
Het is zoals bij risicovol spelen: kinderen die er zelf niet klaar voor zijn, gaan zelf niet van iets hoog springen. Dat is met loose parts ook zo: als ze zich er zelf niet comfortabel bij voelen gaan ze dat niet doen. Niet iedereen speelt ermee maar dat hoeft ook niet. Soms pakken ze gewoon een toetsenbord en zitten ze een hele middag te typen op het toetsenbord. Anderen maken een heel restaurant, een heel hotel… en nodigen je dan uit om mee te doen.
Vaak horen kinderen van onze doelgroep dat ze iets niet kunnen. Het gaat over geloven in kinderen. Vraag jezelf eens af: Geef je ze wel de mogelijkheid om samen te spelen, om ruzie te maken of om te voelen dat het niet klikt? Of zeg jij als ouder of als volwassene ‘je gaat dat nooit kunnen’? Ik toon soms foto’s aan ouders en dan zijn ze verbaasd wat hun kind allemaal kan."
Aan de kar trekken
“Ik ben op school de enige die dit bedenkt en organiseert. Ik ben blij dat ik het doe, maar tegelijk is het ook echt ook veel werk dat ik vaak alleen doe. Bijvoorbeeld: Ik ben fan van binnenbanden van fietsen. Ideaal verbindingsmateriaal, je kan het altijd opnieuw gebruiken. De ventielen snij ik eruit, omdat het veiliger is. Soms krijg ik dan 100 fietsbanden binnen en ben ik in het weekend of op woensdagnamiddag bezig. Daar staan mijn collega’s vaak niet bij stil. Ik vraag wel hulp, en er zijn ook al wat mensen die mee materiaal verzamelen of eerst langs mij komen voor ze naar het containerpark iets wegbrengen.
Ook qua afspraken is het niet evident, als het bijvoorbeeld over opruimen gaat. Sommige collega’s ondersteunen dat niet zo goed, waardoor het een rommeltje wordt. Dat is niet altijd leuk, dan zit alles door elkaar. Het ligt ook niet in mijn aard om te zeggen ‘speel er dan niet mee’. Ik probeer iedere keer weer door te zetten.
Het is tegen de stroom in zwemmen qua visie en het vergt ook bij anderen een verandering. Bijvoorbeeld bij het toezicht houden, bij spelen met loose parts is het ook actief betrokken zijn en spelen ondersteunen. Dat kan ik kan dat wel doen als ik er sta, maar ik krijg mijn collega’s niet altijd mee om dat ook meer te doen. Dat is jammer, want de kinderen vinden het zo fijn. Als we ze ondersteunen om met het materiaal spelen, is er veel minder ruzie en conflict.
Spelen wordt op school vaak als ‘minderwaardig’ gezien ten opzichte van leerplannen. Als ik bij mooi weer met de kinderen ga buiten spelen met loose parts, dan wordt het gezien als ‘bij juf Ilse zijn ze weer aan het spelen’. Terwijl het zoveel meer is dan ‘zomaar wat spelen’: ik ze kinderen oplossingen bedenken, experimenteren, samenwerken.. Het is jammer dat mijn collega’s die meerwaarde niet altijd zien.
Het is normaal dat veranderen traag en stap voor stap gaat, met een team van 60-70 personeelsleden. Soms beeld ik me in dat we een kleine school zijn met een tiental leerkrachten, en dan zou het makkelijker gaan. Ik hoop dat het geleidelijk aan toch verspreid raakt, ik geef niet op."
Mijn droom?
“Ik zie het al voor me op verschillende manieren. Materiaal verzamelen zou veel makkelijker zijn als we achteraan op de parking een verzamelplek te maken waar mensen waardevolle materialen kunnen brengen. Dan hoef ik veel minder rond te rijden in mijn vrije tijd.
Ik zou het graag op een opendeurdag eens aan de ouders tonen, zodat ze zien wat er gebeurt als kinderen met loose parts kunnen en mogen spelen. Want doordat we bijzonder onderwijs zijn, komen weinig ouders op de school zelf. In het schoolreglement zou ik graag één zinnetje toevoegen: ‘kinderen kunnen na de schooldag vuil naar huis komen, wees niet bezorgd, het is omdat ze dingen geleerd hebben’. Maar dat is voorlopig nog niet gelukt.
Een pedagogische studiedag rond de kracht van spelen kan misschien helpen om mijn collega’s stilaan mee te krijgen in deze hele verandering. Zo zien ze misschien dat het veel meer is dan ‘maar wat spelen met losse materialen’”
SPELEN MET LOOSE PARTS
ECHT IN TE BEDDEN IN DE WERKING VAN DE SCHOOL.
Er is vooral nog werk aan de volwassenen... Voor de kinderen is het al lang duidelijk dat spelen met loose parts heel fijn is!
En dat is de belangrijkste reden waarom ik dit in gang heb gezet en aan de kar blijf trekken."
Wil je zelf ook loose parts play een vaste plaats geven op jouw school, kinderopvang of andere speelplek?
We vertellen je op een uurtje wat loose parts play is, tonen foto's en video's uit de praktijk én zetten je aan het denken over wat dit voor jouw locatie kan beteken. Schrijf je nu in!
Dorien König werkt als leerkracht van groep 7 & 8 bij Montessorischool Rhenen. Hier spelen ze nu ruim een jaar met loose parts op het schoolplein tijdens buitenspeeltijd. “Deze manier van spelen werkt verbindend,” vertelt zij enthousiast. “Ik zie kinderen van alle leeftijden samen spelen. Ook kinderen die niet per se vrienden zijn. Nieuwsgierigheid brengt hen samen.”
